Najczęściej zadawane pytania Film łzowy

Film łzowy

Czym są łzy?

Łzy składają się z trzech warstw, nazywanych filmem łzowym:

WARSTWA LIPIDOWA (OLEJ)

Ta warstwa ogranicza parowanie filmu łzowego, nawilża oko, ułatwia mruganie, poprawia jego stabilność i polepsza widzenie. Lipidową składową filmu łzowego wytwarzają gruczoły Meiboma, umiejscowione na brzegach powiek górnych i dolnych.

WARSTWA WODNA (WODA)

Warstwa wodna składa się w 98% z wody, w której rozpuszczone są białka i składniki odżywcze. Ta warstwa stanowi około 90% objętości filmu łzowego. Nawilża (dostarcza wodę) i odżywia rogówkę. Chroniona jest przez warstwę tłuszczową, ograniczającą jej parowanie. Warstwę wodną wytwarza gruczoł łzowy, zlokalizowany w powiece górnej.

WARSTWA ŚLUZOWA

Warstwa śluzowa składa się z mucyn, tworzących żel. Mucyny są hydrofilowe i sprawiają, że film łzowy dobrze przylega do rogówki i spojówki. Ta warstwa sprawia także, że warstwa wodna jest równomiernie rozprowadzana po powierzchni rogówki. Wytwarzają ją komórki kubkowe spojówki.

Jak powstaje i funkcjonuje film łzowy?

Łzy wytwarzane są przez gruczoły umiejscowione w powiekach i spojówce.

Wydzielane są z prędkością około 1 do 2 ml na minutę.

Wydzielane są wskutek dwóch procesów:

Wydzielanie podstawowe zachodzi podczas mrugania: ciśnienie wywołane mrugnięciem pobudza gruczoły w powiekach i spojówce.
Wydzielanie odruchowe zachodzi ze względu na czynniki psychologiczne (np. emocje) lub wskutek mechanicznego podrażnienia (np. cząstką kurzu).

Podczas mrugania łzy rozprowadzane są po powierzchni oka, tworząc film łzowy. Normalna częstość mrugania to około raz na 3 do 6 sekund.

Łzy usuwane są na dwa sposoby:

Poprzez parowanie (odpowiada za eliminację około 70% filmu):
- Kiedy mrugamy rzadziej
- Kiedy ma dostęp do powietrza atmosferycznego
- Parowanie ograniczane jest przez warstwę lipidową
Poprzez odprowadzanie (odpowiada za eliminację około 30% filmu):
- Dzięki kanalikom łzowym
- Podczas mrugania

Czemu służy film łzowy?

Łzy są niezbędne dla rogówki. Odgrywają trzy główne role:

Ochronną:
- Czyszczą powierzchnię oka
- Zapewniają smarowanie, dzięki czemu powieki łatwiej mogą się poruszać
- Nawilżają i chronią rogówkę (woda, przeciwciała, układ dopełniacza)
Odżywiającą:
- Zapewniają natlenienie i dostarczają składniki odżywcze
Poprawiającą widzenie:
- Wygładzają powierzchnię rogówki
- Utrzymują optymalny współczynnik załamania światła

Jakie są funkcje powiek?

Powieki spełniają dwie główne funkcje:

Ochronną: zapobiegają uszkodzeniom powierzchni oka
Utrzymującą film łzowy: pomagają w wydzielaniu, rozprowadzeniu i odprowadzeniu łez

Mruganie odpowiada za:

Prawidłowe rozprowadzenie filmu łzowego po powierzchni rogówki
Chroni przed ciałami obcymi i usuwa potencjalne źródła podrażnień

Normalna częstość mrugania to około 10 do 20 razy na minutę, czyli raz na 3 do 6 sekund.

Zespół suchego oka

Na czym polega zespół suchego oka?

Suchość oczu to jedna z najczęstszych przyczyn (obok badania wzroku) wizyty u okulisty. To często występujące schorzenie dotyka powierzchni oka oraz powiek. Rozróżniamy kilka postaci zespołu suchego oka:

Spowodowaną nadmiernym parowaniem filmu łzowego, nazywaną inaczej związaną z dysfunkcją gruczołów Meiboma: warstwa lipidowa filmu łzowego jest zbyt cienka, przez co niewystarczająco ogranicza parowanie łez (części wodnej)
Spowodowaną niedoborem składowej wodnej filmu łzowego
Mieszaną: spowodowaną obiema podanymi wyżej przyczynami

Najczęściej spotykana jest odmiana schorzenia spowodowana nadmiernym parowaniem filmu łzowego (ponad 80% przypadków).

Z czym wiążą się różne postacie zespołu suchego oka?

Zespół suchego oka może się wiązać z:

Nieprawidłowym parowaniem filmu łzowego spowodowanym niewystarczającą ilością lipidów (warstwy tłuszczowej)
Niewystarczającą ilością filmu łzowego, spowodowaną niedoborem składowej wodnej
Nieprawidłowym składem filmu łzowego
Zbyt rzadkim i niekompletnym mruganiem
Zapaleniem powiek

Na czym polega zespół suchego oka spowodowany dysfunkcją gruczołów Meiboma?

Gruczoły Meiboma to niewielkie, umieszczone na brzegach powiek gruczoły wydzielające lipidową składową filmu łzowego. Zespół suchego oka spowodowany dysfunkcją tych gruczołów to najczęstsza postać tego schorzenia. W jego przebiegu dochodzi do:

Niewystarczającego wytwarzania składowej lipidowej filmu łzowego
Nieprawidłowego składu lipidów: oleista wydzielina twardnieje i zatyka ujścia gruczołów Meiboma
Niedrożności i zanikania gruczołów Meiboma
Zmniejszenia grubości warstwy lipidowej, co zwiększa parowanie warstwy wodnej

Czy zespół suchego oka może dotyczyć każdego?

Wystąpienie zespołu suchego oka najczęściej wiąże się ze starzeniem. Jednak w ostatnich latach zwiększa się liczba nowych przypadków tej choroby spowodowanych pogorszeniem się warunków środowiska, w jakim przebywamy.

Jakie są przyczyny zespołu suchego oka?

Zespół suchego oka może dotknąć każdego, a przyczyniać się do jego rozwoju może:

WIEK: W miarę upływu lat nasze gruczoły łzowe zanikają, zmniejszają wytwarzanie filmu łzowego lub wytwarzają film łzowy gorszej jakości.
ZABURZENIA HORMONALNE: Kobiety w okresie ciąży lub po menopauzie są narażone na rozwój zespołu suchego oka bardziej niż reszta populacji.
OSOBY SPĘDZAJĄCE SPORO CZASU PRZED MONITORAMI: Spędzanie czasu przed monitorem zmniejsza liczbę kompletnych mrugnięć. Podczas wpatrywania się w ekran mrugamy dwa razy rzadziej niż zwykle.
PRZYJMOWANE LEKI: Niektóre leki mogą przyczyniać się do rozwoju zespołu suchego oka, m.in. antydepresanty, środki przeciwbólowe, leki nasenne, przeciwhistaminowe, zwalczające trądzik, przeciwbiegunkowe. Rozwojowi schorzenia mogą też sprzyjać terapia hormonalna oraz niektóre środki konserwujące wykorzystywane w kroplach do oczu.
OPERACJE OKA: Usunięcie zaćmy a także refrakcyjne operacje laserowe oczu (LASIK) mogą prowadzić do uszkodzenia powierzchni oka i powodować lub zaostrzać objawy zespołu suchego oka.
WARUNKI OTOCZENIA: Narażenie na dym, zanieczyszczenie powietrza, stałe przebywanie w pomieszczeniach klimatyzowanych lub na intensywnym nasłonecznieniu może zaostrzać objawy zespołu suchego oka.
STOSOWANIE SOCZEWEK KONTAKTOWYCH: Długotrwałe stosowanie soczewek kontaktowych może spowodować rozwój zespołu suchego oka.
ZAKAŻENIA NUŻEŃCAMI: Zakażenia nużeńcami (pasożyty bytujące na rzęsach) mogą powodować rozwój suchego oka.
ZAPALENIE: Zapalenie powiek wywołane takimi przyczynami jak trądzik różowaty, atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, łojotokowe zapalenie skóry oraz uczulenie.
CHOROBY AUTOIMMUNOLOGICZNE: Zespół Sjögren’a, reumatoidalne zapalenie stawów, HIV, zapalenie wątroby etc.
NADMIERNY MAKIJAŻ: Nadmiar makijażu, szczególnie rzęs oraz wzdłuż krawędzi powiek zwiększa ryzyko wystąpienia zespołu suchego oka.

Jakie są objawy zespołu suchego oka?

Objawy związane z zespołem suchego oka mogą być wielopostaciowe:

Wrażenie wysychania, kłucie, świąd, podrażnienie, pieczenie, „piasek pod powiekami”
Zmęczenie wzroku, rozmyty obraz
Nadwrażliwość na światło, wiatr lub dym papierosowy
Zlepianie się powiek po obudzeniu
Brak łzawienia podczas krojenia cebuli lub w sytuacjach emocjonalnych
Nadmierne łzawienie oczu podczas wietrznej lub chłodnej pogody, albo podczas czytania
Kłopoty z używaniem soczewek kontaktowych
Inne schorzenia (gradówka, jęczmień, zapalenie powiek, dysfunkcja gruczołów Meiboma, zakażenie nużeńcami etc.)

Zespół suchego oka może poważnie zaburzać codzienną aktywność: powodując ból, ograniczając czas spędzany przy monitorze lub na czytaniu, utrudniając prowadzenie samochodu.

Rozpoznanie

Jak diagnozuje się zespół suchego oka?

Testy standardowe:

Zespół suchego oka może mieć różne przyczyny, a jego rozpoznanie może wymagać przeprowadzenia kilku różnych badań, m.in. standardowych testów przedstawionych poniżej:

Kwestionariusz: Istnieje kilka kwestionariuszy do oceny stopnia nasilenia zespołu suchego oka i jego negatywnego wpływu na codzienne życie pacjenta, m.in. DEQ-5 (Dry Eye Questionnaire), OSDI (Ocular Surface Disease Index) oraz SPEED (Standard Patient Evaluation of Eye Dryness).
Badanie lekarskie: Konieczne jest zbadanie stanu skóry twarzy (pod kątem występowania trądziku różowatego, atopowego zapalenia skóry, łuszczycy, łojotokowego zapalenia skóry), budowy powiek, stanu rzęs i częstości mrugania.
Test Schirmera: Test ten służy do oceny wydzielania wodnej składowej filmu łzowego. Umożliwia pomiar ilości łez poprzez umieszczenie w worku spojówkowym paska bibuły, stopniowo nasiąkającego łzami. Jest to inwazyjna metoda, wymagająca miejscowego znieczulenia. Jeśli oko nie wytwarza wystarczająco dużo filmu, po pięciu minutach wilgotny odcinek paska będzie miał poniżej 10 mm. To ilościowy rodzaj testu, mierzący przede wszystkim suchość spowodowaną niedoborem wodnej składowej filmu, wywołaną na przykład zespołem Sjögrena.
Badanie czasu przerwania filmu łzowego (BUT): Ten test pozwala ocenić jakość i trwałość filmu łzowego na rogówce. Do oka pacjenta podaje się kroplę fluoresceiny, a następnie pacjent na polecenie lekarza przestaje mrugać. Specjalista może wówczas ocenić czas mijający do momentu przerwania filmu łzowego (uwidocznionego przez fluoresceinę). Jeśli do przerwania filmu łzowego dochodzi szybciej niż w ciągu dziesięciu sekund, wynik testu jest pozytywny. Test ten pozwala, generalnie rzecz biorąc, rozpoznać problemy związane z zaburzeniami warstwy lipidowej filmu łzowego.

Nowe badania bezkontaktowe:

Obecnie lekarze mogą skorzystać z całego szeregu nowych urządzeń do obrazowania oka pomocnych w rozpoznawaniu zespołu suchego oka i dobraniu najodpowiedniejszego leczenia dla pacjenta. Nowe, nieinwazyjne metody badań umożliwiają także jakościową i ilościową ocenę filmu łzowego oraz obrazowanie gruczołów Meiboma.

Analizator powierzchni oka pozwala przeprowadzić następujące testy:

Nieinwazyjne badanie czasu przerwania filmu łzowego (NIBUT): Test ten pozwala ocenić czas przerwania filmu łzowego na rogówce. Służy ocenie, jak długo film łzowy pozostaje na powierzchni rogówki po mrugnięciu i punktu, w którym pęka. Czas upływający do przerwania prawidłowego filmu łzowego powinien przekraczać 10 sekund.
Interferometria: Pozwala ocenić ilość i jakość warstwy lipidowej filmu łzowego. Kolor i budowa warstwy lipidowej (kolorowe „frędzelki” przyjmujące kształt opalizującej plamy benzyny) może pomóc ustalić jej jakość i grubość. Ten test jest szczególnie użyteczny w rozpoznawaniu nieprawidłowości w działaniu gruczołów Meiboma.
Pomiar wysokości menisku łzowego: Badanie służy ocenie ilości wodnej składowej filmu łzowego poprzez pomiar menisku łzowego (wzdłuż dolnego marginesu powieki). Brak menisku łzowego wskazuje na zespół suchego oka. Prawidłowa wysokość menisku łzowego przekracza 0,21 mm.
Meibografia: Umożliwia szybkie uzyskanie obrazu stanu gruczołów Meiboma. Służy ocenie utraty, zanikania i niedrożności gruczołów Meiboma.
Badanie mrugania*: Podczas tego badania mierzy się liczbę mrugnięć oraz identyfikuje mrugnięcia niekompletne. Niekompletność mrugnięć prowadzi często do dysfunkcji gruczołów Meiboma skutkującej zespołem suchego oka wywołanym zbyt szybkim parowaniem filmu łzowego, co spowodowane jest zbyt cienką warstwą lipidową filmu łzowego.

Czy badanie trwa długo i czy może być bolesne?

Zespół suchego oka jest chorobą wieloczynnikową i może być rozpoznany dzięki kilku różnym badaniom. Niektóre z nich mogą trwać dłużej niż inne. Jednak ogólnie rzecz biorąc, poszczególne testy nie zajmują więcej niż pięć minut.

Obecnie dostępne są nowe, bezbolesne metody obrazowania pomocne w diagnostyce zespołu suchego oka. Nie powodują one dyskomfortu podczas badania, ponieważ są kompletnie bezkontaktowe (nic nie styka się z powierzchnią oka), a tym samym bezinwazyjne.

Test Schirmera oraz badanie czasu przerwania filmu łzowego (BUT), w którym wykorzystywana jest fluoresceina to badania inwazyjne, ponieważ w pierwszym przypadku w oku umieszczany jest pasek bibuły, zaś w drugim do oczu zakraplana jest fluoresceina.

Leczenie

Jak leczy się zespół suchego oka?

Ponieważ zespół suchego oka jest chorobą wieloczynnikową, leczenie może być złożone i uwzględniać kilka podejść:

Czyszczenie, podgrzewanie i masowanie powiek
Ćwiczenia prawidłowego mrugania
Sztuczne łzy
Leczenie przeciwzapalne
Zatyczki kanalików łzowych
Soczewki twardówkowe
Okluzja kanalików łzowych
Wyciskanie gruczołów Meiboma
Terapia intensywnym światłem impulsowym (IPL)
Inne

Dlaczego właśnie system IPL?

System IPL (intensywnym światłem impulsowym) stosowany w leczeniu zespołu suchego oka pomaga na kilka sposobów:

Pobudza i przywraca funkcje gruczołów Meiboma oraz łzowego: pobudzenie nerwów unerwiających te gruczoły, w tym przywspółczulnego, zwiększa produkcję łez.
Intensywne światło impulsowe pobudza nerw przywspółczulny, leżący poniżej dolnej powieki, przywracając właściwy metabolizm gruczołów.
Zmniejsza uszkodzenia wywołane trądzikiem i przewlekłym zapaleniem powiek: w skórze dotkniętej trądzikiem dochodzi do nieprawidłowego rozszerzenia drobnych naczyń krwionośnych i nadmiernego wydzielania cytokin, dostających się do łez. Zapalenie może rozszerzać się na powieki i prowadzić do zatkania ujść gruczołów Meiboma.
Zmniejsza zapalenie skóry (trądzik różowaty), ponieważ światło IPL wywołuje koagulację małych naczyń krwionośnych, co pośrednio zmniejsza też skutki przewlekłego zapalenia powiek.

System (IPL) oferuje nowoczesne, bezpieczne, bezbolesne, skuteczne i długotrwałe leczenie odpowiednie dla większości rodzajów skóry.

Jak przebiega leczenie IPL?

Terapia IPL przebiega w następujący sposób:

Trzy wizyty w odstępach od 7 do 15 dni
Może być zalecona czwarta wizyta
Po kilkunastu miesiącach może być zalecona wizyta kontrolna
Pojedyncza sesja leczenia trwa krótko (mniej niż 10 minut) i jest bezbolesna, nie wymaga znieczulenia

Uwagi dotyczące wizyty:

Przed wizytą dokładnie oczyść skórę twarzy (nie należy nanosić na nią żadnych kremów, makijażu, balsamów po goleniu).
Na miejsce, które będzie poddawane naświetlaniu zostanie nałożona cienka warstwa bezbarwnego żelu.
Należy nałożyć okulary ochronne podane przez lekarza.
Cztery serie naświetleń emitowane są na powierzchnię policzka. Możesz odczuć lekkie ciepło i delikatne mrowienie skóry.
Zdejmij okulary ochronne. Należy oczyścić i nawilżyć skórę w naświetlanym miejscu.

Jakie są nowe możliwości leczenia zespołu suchego oka?

Od niedawna dostępne są nowe, bezbolesne metody leczenia zespołu suchego oka. Jedną z nich jest terapia intensywnym światłem impulsowym (IPL), której skuteczność potwierdza międzynarodowy raport naukowy TFOS-DEWS II.

Czy leczenie IPL może być bolesne?

Leczenie IPL jest bezbolesne i nie wymaga znieczulenia. Podczas naświetlania można jedynie poczuć lekkie ciepło i delikatne mrowienie skóry.

Jakie są oczekiwane skutki leczenia?

Polepszenie jakości filmu łzowego
Zmniejszenie nasilenia objawów zespołu suchego oka
Zmniejszenie nasilenia skutków zapalenia skóry twarzy i powiek, ograniczenie zakażenia nużeńcami (pasożyty m.in. rzęs)
Utrzymująca się poprawa (nawet przez kilka miesięcy)

Kto kwalifikuje się do leczenia IPL?

Leczenie IPL sprawdza się w przypadku pacjentów:

U których występują dysfunkcje gruczołów Meiboma (MGD) i łzowych
Z uszkodzeniami skóry wywołanymi zapaleniem (trądzikiem i/lub przewlekłym zapaleniem powiek)
Źle znoszących inne rodzaje terapii
U których inne rodzaje terapii nie przyniosły poprawy

Aby upewnić się co do rodzaju leczenia, które byłoby dla ciebie najodpowiedniejsze, skonsultuj się ze swoim okulistą.

Co mogę zrobić, jeśli cierpię na zespół suchego oka lub chcę zapobiec jego rozwojowi?

Więcej informacji znajdziesz tutaj!

Jakie leczenie oferuje długotrwałą poprawę?

Korzystne skutki leczenia mogą utrzymywać się przez różny czas, co zależy od szeregu czynników:

Rodzaju leczenia: nie wszystkie metody są równie efektywne, ale jednoczesne zastosowanie kilku z nich może przynieść długotrwałą poprawę
Stosowania się pacjenta do zaleceń lekarza: jeśli pacjent przerywa leczenie, może być ono mało skuteczne
Rodzaju zespołu suchego oka oraz nasilenia objawów
Zespół suchego oka może być czasem wywołany innym schorzeniem. W takim wypadku koniecznie jest ustalenie właściwego źródła problemu i konsultacja z odpowiednim specjalistą. Wśród potencjalnych przyczyn znajdują się m. in. choroby autoimmunologiczne (zespół Sjögren’a, reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie wątroby), przyjmowane leki (m.in. doustne leki zwalczające trądzik, doustne środki antykoncepcyjne, środki moczopędne, przeciwpsychotyczne, krople do oczu zawierające środki konserwujące), a także zapalenie powiek wywołane takimi przyczynami jak trądzik różowaty, atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, łojotokowe zapalenie skóry.
Leczenie może być skuteczniejsze, jeśli połączymy je z codzienną dbałością o powieki i kilkoma prostymi czynnościami, które każdy może wykonać we własnym zakresie (zobacz: „Co mogę zrobić, jeśli cierpię na zespół suchego oka lub chcę zapobiec jego rozwojowi”).

Każdy z nas jest inny i choroba u każdego z nas może przebiegać inaczej. Umów się na wizytę u okulisty, by ustalić jaki rodzaj zespołu suchego oka ci zagraża i jaka forma leczenia będzie najodpowiedniejsza.

Warto zapamiętać

Dlaczego mruganie jest ważne?

Powieki i mruganie odgrywają bardzo ważną rolę:

Mruganie chroni oko przed urazami i umożliwia wytwarzanie filmu łzowego, jego równomierne rozprowadzenie i odpływanie.
Mruganie pobudza gruczoły w dolnej i górnej powiece do wydzielanie warstwy lipidowej, co umożliwia równomierne rozprowadzenie filmu po powierzchni rogówki i chroni oko przed ciałami obcymi.
Normalna częstotliwość mrugania to około 15 razy na minutę, co odpowiada jednemu mrugnięciu na cztery sekundy.

Co powinienem/powinnam zrobić, jeśli spędzam dużo czasu przed monitorem?

Kilka prostych zasad, o których warto pamiętać podczas pracy przy komputerze stacjonarnym, na tablecie lub telefonie:

Co godzinę rób co najmniej pięciominutowe przerwy, przenoś wzrok na oddalone obiekty
Pamiętaj, by pracując przed monitorem mrugać co 4 do 6 sekund, ponieważ zwykle mrugamy wtedy rzadziej
Nie pracuj w zbyt silnym lub słabym oświetleniu. Zadbaj, by było ono równomierne. Najlepsze jest światło naturalne. Zawsze umieszczaj słabe źródło światła za ekranem
Umieść ekran komputera poniżej linii wzroku, tak aby nie trzeba było go podnosić (patrzenie do góry zwiększa powierzchnię kontaktu oczu z powietrzem)
Używaj filtru na monitor, by ograniczyć nasilenie światła niebieskiego
Staraj się ograniczać czas spędzany przed monitorem

Co powinienem/powinnam jeść, aby zmniejszyć ryzyko suchości oczu i utrzymywać je w dobrym zdrowiu?